7 Square Endeavour werkt aan vijf dakcases rondom Schouwburgplein

Artikel delen

Rotterdam wil nu echt de volgende dakenstap nemen: “Het creëren van een aantrekkelijk dakenlandschap met publieke functie, maar wat is er nodig voor die opschaling”? Een heldere vraag van Léon van Geest, waarmee de directeur van de Rotterdamse Dakendagen de rode draad neerzette van de Kennisdag, op 1 juni 2018 in het Groothandelsgebouw in de havenstad.

Tekst: Foka Kempenaar, beeld: Arcadis en Foka Kempenaar

Onder het mom ‘Je kan het dak op’, werd het een dag met een echte Rotterdamse aanpak, ‘met de voeten in de klei’. Bij binnenkomst werd je direct aangespoord om een keuze te maken uit maar liefst 12 lunchworkshops. Een hele lastige, want eigenlijk gingen alle sessies over zeer actuele dakvraagstukken. Van een uitleg over het nieuwe SlimDak op de DakAkker en de vraag van Happy public roofscape over wat een dak tot goede publieke ruimte maakt, tot en met een discussie over de kosten en baten van multifunctionele daken op gebouw De Heuvel.

Impressie groen Rotterdam/Schouwburgplein, van Arcadis.

Schouwburgplein

Ik koos voor 7 Square Endeavour (7SE). Een internationaal samenwerkings- en verduurzamingsproject met als missie steden klaarmaken voor de toekomst. Ze spelen op lokaal niveau in op de wereldwijde verstedelijking en de nadelige gevolgen als vervuiling, hittestress en wateroverlast. “Slim en innovatief omgaan met energie is een van de speerpunten. Een aantal jaren terug zijn we al gestart met nadenken over de vraag hoe wij op dit punt zo snel mogelijk resultaat zouden kunnen behalen”, vertelt procesmanager en initiator Jeroen de Leeuw, terwijl we midden op het Schouwburgplein staan.

Impressie groen Rotterdam/Schouwburgplein, van Arcadis.

Het door velen zo verguisde uiterlijk van het Schouwburgplein ondergaat op termijn een transformatie. Daarbij zijn ook diverse daken rondom het plein aan renovatie toe. “Dit biedt megakansen om nieuwe innovatieve technologieën, cyclische processen en businessmodellen uit te testen. Zo hopen we een compleet daklandschap vorm te geven”, aldus De Leeuw. Het Rotterdamse plein is het eerste dat het Nederlandse samenwerkingsverband wil aanpakken, in een reeks van zeven pleinen wereldwijd.

7SE trekt al enkele jaren hard aan het op gang brengen van het cyclisch denken, in combinatie met een multifunctioneel daklandschap. Daarbij lukt het ze langzaam maar zeker om nu echt ‘voet op het dak’ te krijgen: op dit moment wordt er gewerkt aan maar liefst vijf concrete businesscases. “Die zijn of in de initiatief-fase, of al daadwerkelijk in uitvoering genomen (stand van zaken begin juni 2018, red.).”

Dakenplanprogramma

Dat het nu lukt om de handen op elkaar te krijgen voor het verbeteren en deels toegankelijk maken van diverse daken rondom het plein, heeft ook te maken met het regenwater dat in steeds grotere hoeveelheden valt en moet worden verwerkt. “Enige jaren geleden al kwam het water zelfs omhoog in de toiletten op de eerste verdieping van de schouwburg.”

Vertegenwoordigers van Arcadis, Amvest en Dura Vermeer tekenden een overeenkomst met de intentie de Rotterdamse Joost Blanckertsplaats verregaand te verduurzamen.

De afgelopen jaren onderzocht het programmateam van 7SE de mogelijkheden. Het resultaat is een goed doordacht dakenplanprogramma. Onder het motto ‘Geen druppel water meer de demarcatie uit’, werkt het samenwerkingsverband aan een totaaloplossing met het oog op de watercyclus. Daarbij is het doel dat de gerenoveerde daken straks niet meer lozen op het riool. “We onderzoeken of we de waterafvoer kunnen koppelen aan een waterbel in een zandlaag die zich 15 meter diep onder het plein bevindt.”

Warmte-koudeopslag

De Leeuw doelt op opslag in een watervoerende zandlaag (licht zilt), waar nog heel veel water bij kan. “Er is berekend dat daar 36 kuub per uur uit zichzelf in kan lopen, door het hoogteverschil. Omdat regenwater zoet is, blijft het bij elkaar in de zilte omgeving. Het water in de zandlaag stroomt slechts met een snelheid van twee meter per jaar richting de Maas, dus als je die bel groot genoeg maakt, kun je het water ook weer oppompen.”

Initiator Jeroen de Leeuw (2de van rechts) gaf een select gezelschap tijdens de Kennisdag van de Rotterdamse Dakendagen uitleg over de plannen van 7 Square Endeavour.

Als dit plan slaagt, is er straks altijd water bij de hand om het waterverdampend groen op het dak nat te houden. “Of om te koelen. Alle plantenbakken worden nu gesproeid met drinkwater, terwijl dat helemaal niet hoeft!” Het mooie van waterbellen als die in Rotterdam is volgens de procesmanager ook “dat ze ten opzichte van de buitenlucht altijd een temperatuurverschil hebben. Dus je kunt er tevens warmte en koude mee opslaan. We hebben dan ook een aanvraag gedaan om te onderzoeken of hiermee een nieuwe infrastructuur kan worden gemaakt.”

7SE hoopt met het oog op de warmte-koudeopslag een nieuw te bouwen structuur te kunnen aansluiten op de bestaande stadsverwarming. “Je hebt hier te maken met grote gebouwen en veel woningen, dus een omvangrijke warmte- en koudevraag. Dit kun je perfect combineren met het soort laagtemperatuursystemen dat we voor ogen hebben.”

Complex qua regels

Het klinkt allemaal vrij eenvoudig, maar dat is het zeker niet. “De bestaande infrastructuur moet je allereerst ombouwen, maar daarna volgt het vraagstuk regelgeving. De Energiewet staat immers nog niet toe dat je energie bij elkaar kunt inkopen, of aan elkaar kunt verkopen”, legt De Leeuw uit.

In afwachting van de transformatie is het plein nu alvast tijdelijk opgefleurd.

En zelfs wanneer je de regelgeving op orde hebt, ben je er nog niet, want dan rijst een ander complex vraagstuk: hoe zorgen de betrokken partijen ervoor dat het gehele proces goed verloopt? Waarschijnlijk is er een heel ingewikkeld datamonitoringsysteem nodig. “Met andere woorden: hoe meet je straks wat je erin stopt en wat eruit gaat, wie is de eigenaar van welke gegevens, welk dak kun je waaraan koppelen?”

Toch gaat 7SE volgens De Leeuw “de uitdaging graag aan en komen we steeds een stapje verder. Bij concertgebouw De Doelen zitten we nu in de werkvoorbereidingsfase voor een waterbufferend groen verdampend dak. Een dak dat bovendien op termijn ook energie-opwekkend wordt.” Groot voordeel van dit dak is volgens De Leeuw dat dit constructief zo sterk is dat je er wel 120 mm water op kunt verzamelen. “Dat betekent dat we een deel van de belasting op gebouwen in de buurt waar de constructie tekortschiet, zouden kunnen verleggen naar het Doelengebouw.”

 

Ook concertgebouw De Doelen wordt op termijn verfraaid met een waterbufferend groendak.

Na deze bijzondere buitensessie middenin Rotterdams culturele hart, volgde een middag vol inspirerende verhalen en vernieuwend denken over daken. Met een opgewekt gevoel kan ik huiswaarts: Rotterdam én de rest van Nederland timmeren hard aan de ideeën om meer daken publiekstoegankelijk te maken.