Crowdfunding voor een groen dak

Artikel delen

De voordelen van grootschalige toepassing van groene daken in binnenstedelijke gebieden zijn bekend: buffering van regenwater, vergroting biodiversiteit, beperking stedelijke opwarming, geluiddemping, fraaier aanzien van daken, betere isolatie en verbetering microklimaat. Toch besluiten individuen maar zelden hun woning van een groen dak te laten voorzien. Reden: voor het individu wegen de collectieve baten niet op tegen de individuele lasten. Econoom drs Helen Toxopeus komt met een oplossing in haar promotieonderzoek: crowdfunding.

Tekst en beeld: ing. Frank de Groot

Een groendakconcept, zoals was te zien tijdens het ProBasys Benelux Management Symposium.

“Ik wil het met u hebben over het individu. Daarom wil ik ook direct maar een paar belangrijke vragen stellen: wie van u wil schone lucht?”, opent drs Helen Toxopeus, econoom bij de Erasmus Universiteit en de Universiteit Utrecht, tijdens het Probasys Benelux Management Symposium op 14 november 2018 in Amersfoort. Uiteraard gaan alle handen in de zaal omhoog. “Nou, dat is vrij unaniem. En wie wil dat de ijskappen bevroren blijven? OK, allemaal dus. En wie wil er geen extreem weer en overstromingen? En oceanen zonder plasticsoep? Ja, iedereen stemt dus telkens voor. Dit was ook ergens wel een beetje te verwachten, want op een paar klimaatsceptici na, is er bij iedereen behoefte aan verduurzaming in onze wereld. En men ziet dat ook als een urgent probleem dat steeds groter is geworden.
Maar waarom is het dan zo moeilijk om die verduurzaming te bereiken? Het antwoord is logisch, maar tegelijkertijd ook paradoxaal. Het fijne van verduurzaming is dat heel veel mensen er beter van worden. Maar dat maakt het juist ook zo ingewikkeld. Want als u ergens beter van wordt, is het logisch dat u ervoor betaalt. Maar als er heel veel mensen beter van worden, wie gaat er dan voor betalen? Mijn verhaal is gericht op de vraag hoe je het individu kan bewegen om mee te betalen aan het collectief. Meer concreet: hoe kun je een individu bewegen mee te betalen aan een groen dak?”

Voordelen

“Stel ik heb zin in spaghettisaus met basilicum. Ga ik naar de supermarkt en haal ik basilicum. Logisch dat ik er voor betaal, want ik eet die spaghettisaus op. Maar stel dat ik in duurzaamheid wil investeren? Ik wil graag een groene stad, die niet overstroomt. Ik wil een stad met schone lucht en geluiddemping. Ga ik dan investeren in een groen dak? Word ik er beter van als ik een groen dak op mijn huis leg? Ja, ik word daar wel beter van. De dakbedekking gaat langer mee en het dak isoleert beter, dus je hoeft minder te stoken en te koelen. Maar zijn de baten hoger dan de kosten die ik daarvoor maak? Dat is dus vaak niet het geval”, aldus Toxopeus.

Drs Helen Toxopeus: “Het fijne van verduurzaming is dat heel veel mensen er beter van worden. Maar dat maakt het juist ook zo ingewikkeld. Want als u ergens beter van wordt, is het logisch dat u ervoor betaalt. Maar als heel veel mensen er beter van worden, wie gaat er dan voor betalen?”

Maar er zijn meer voordelen, horen we. “Groene daken zien er fraaier uit. Daar profiteren de buren van die op het dak uitkijken. Bewezen is ook dat uitzicht op groen stressverlagend werkt en zelfs herstel bij ziekte kan versnellen. Grootschaliger gezien, haalt een groen dak CO2 uit de lucht en zorgt het dus mede voor schone lucht. Een groen dak met grotere planten en bomen draagt bij aan vergroting van de biodiversiteit. Verder bufferen ze regenwater, waardoor het riool en de zuivering worden ontlast en er minder kans is op overstromingen. Tot slot werkt een groen dak geluiddempend en voorkomt een groen dak het urban-heat-effect. Als je al die baten optelt, dan lijken die groter dan de kosten van het dak. Maar het probleem is dat die baten heel erg versnipperd zijn. Als een individu ziet dat de baten voor hem niet opwegen tegen de kosten, dan komt dat groene dak er niet.”

“De baten van een groen dak zij erg versnipperd”

Een ander probleem is volgens de promovenda dat de collectieve baten alleen ontstaan “als ik niet de enige in de stad ben die een groen dak heeft. Want mijn groene dakje voorkomt geen overstroming in Amsterdam. Als iedereen een groen dak heeft, dan voorkomen we wel die overstromingen en daar profiteert het individu dan wel weer van. Dat maakt het nog ingewikkelder. Hoe zorgen we er nou voor dat we allemaal investeren in collectieve goederen, waaronder een groen dak?”

Baten en lasten

Het probleem is volgens Toxopeus niet nieuw. In 1968 beschreef Garret Hardin dit probleem al in het artikel ‘Tragedy of the Commons’. Hij beschreef dat een individu beslist vanuit zijn eigen kosten en baten, waardoor we onvoldoende investeren in collectieve maatregelen waarvan we allemaal profiteren. Hoe komt dat nu? Toxopeus toont vier typen goederen: private goederen, gemeenschappelijke goederen, clubgoederen en publieke goederen (zie figuur). “Van private goederen kunnen we gemakkelijk mensen uitsluiten. Neem het basilicum; dat zet je in de winkel en je zorgt voor een kassa bij de uitgang, zodat je moet betalen, anders krijg je het niet. Maar het raakt ook op. Aan de andere zijde staan de publieke goederen waarvan we mensen niet kunnen uitsluiten. Als wij de dijken verhogen, kan iedereen daarachter bescherming zoeken. Voordeel is dat het niet snel op raakt. Er kunnen heel veel mensen achter die dijken verblijven. Van clubgoederen kun je mensen wel uitsluiten, maar ze raken niet zo snel op. Denk aan tolheffing bij een weg. Of je sluit een binnentuin af voor buitenstaanders, maar er kunnen wel veel mensen in die tuin. Dan hebben we tot slot de gemeenschappelijke goederen en daar zit de angel. Dat zijn goederen waarvan je mensen moeilijk kunt uitsluiten, maar ze raken wel op. Denk aan de visstand. Als we allemaal te veel vissen, raakt de vis op. Maar ja, van wie zijn die vissen? Hoe monitor je dat? Ook de atmosfeer om onze aarde is een collectief goed. We proberen wel de CO2-uitstoot te beperken en te monitoren, maar dat blijkt ook lastig. Bij te veel CO2-uitstoot krijgen we klimaatverandering. Dat zit dus in die problematische categorie.”

Vier typen goederen. Het groene dak bevindt zich onder de gemenschappelijke goederen.

Crowdfunding

“Er zijn gelukkig oplossingen”, klinkt het verlossende woord van Toxopeus. “Als je een econoom vraagt hoe je dit moet oplossen, zijn er twee standaardantwoorden. Het eerste antwoord is: je hebt een sterke overheid nodig die regels maakt. Denk aan de plastic tasjes bij winkels; daar moet je nu 15 cent voor betalen. Of geen dieselauto’s meer in centra, waardoor mensen sneller een andere auto kiezen. Maar het blijft lastig om wereldwijd iedereen mee te krijgen. Zoals met het Klimaatakkoord van Parijs: daar doen niet alle landen aan mee. En als ze meedoen, is het de vraag of ze zich aan alle keuzes houden.

De tweede oplossing is de markt. Hang er een prijskaartje aan. Denk aan CO2-emissierechten. Maar dat werkt ook niet altijd even goed, omdat je de juiste prijs moet hebben en iedereen nog steeds mee moet willen doen. Toen ik met mijn proefschrift begon, stuitte ik op het werk van Nobelprijswinnaar Elinor Ostrom. Zij heeft haar hele werkzame leven onderzoek gedaan naar collectieve actie. Haar onderzoek laat zowel theoretisch als empirisch zien dat onder bepaalde omstandigheden individuen wel degelijk in staat zijn om bij te dragen aan collectieve actie. Dat is goed nieuws voor ons dak en voor andere collectieve investeringen.

De baten van het individu bij het aanleggen van een groen dak op zijn woning.

In mijn onderzoek kwam ik erachter dat crowdfunding ten opzichte van een bank of andere financiers een paar gunstige omstandigheden creëert voor het stimuleren van collectieve actie. Ik noem er een aantal, met als voorbeeld het groene dak van Sven. Hij woont in Amsterdam en dit is zijn groene dak, dat eerst zwart was. Sven wilde een groen dak en heeft toen samen met Rooftop Revolution – dat adviseert bij het verduurzamen van daken – en crowfundingsplatform 1%Club, gekeken of hij mensen bereid kon vinden om samen te investeren in zijn groene dak. En dat is hem gelukt!”

Individuele en collectieve baten bij het grootschalig aanleggen van groene daken in binnenstedelijke gebieden.

Drie succesfactoren

“Er zijn drie redenen waarom dat is gelukt. Sven is zijn eigen sociale netwerk gaan betrekken. Dan vertrouwen mensen je sneller en hebben ze het idee dat andere mensen ook bereid zijn bij te dragen. Je bouwt onderling ook een soort van reputatie op. Je komt elkaar immers weer tegen in de supermarkt. In de tweede plaats heeft hij naar de baten gekeken voor de mensen. Hij heeft de buren gevraagd, die uitzicht hebben op het dak. Die hebben naast de voordelen als schone lucht en biodiversiteit ook het voordeel dat ze uitkijken op het dak. De derde reden om mensen te betrekken, is laten zien wie er meedoen. Als mensen zien dat er meer zijn die meedoen, neemt de bereidheid tot instappen ook toe. Zet er tevens een deadline achter. Sven moest in twee weken 5.000 euro ophalen. Dan wordt het ook een soort ‘nu of nooit’-beslissing.

Conclusie: maakt investeren in een groen dak ons minder individualistisch? Een deel van de baten zijn collectieve baten. En investeren in deze baten is één van de vele uitdagingen waar we tegenaan lopen in onze tijd. Het gaat er niet om dat we altruïstisch worden of onszelf wegcijferen, maar dat we slimmer worden in het samenwerken om die collectieve baten te produceren. Uiteindelijk is het investeren in een groen dak winst voor iedereen!”