De noodzaak van blauwe daken

6 oktober om 10:07 door Dakenraad

Inmiddels zijn wij tijdens weken van droogte deze zomer er bekend mee geraakt: ons drinkwater wordt ten tijden van droogte schaars en als het dan tussentijds een enkele keer regent zijn de piekbelastingen van de regenbuien hoog. Stormen met de naam Dudley, Eunice en Franklin raasden in februari nog over ons land. Wij Hollanders zijn al vele eeuwen instinctief, door het onder zeeniveau liggende land bezig het water snel af te voeren. Inmiddels zal ons waterbeleid drastisch moeten veranderen waarbij meer water wordt vast gehouden. Daar ligt zeker een taak voor de dakenbranche want de weersverwachting kunnen wij niet veranderen, het watermanagement op daken wel.

Schouwburgplein Rotterdam impressie 7 Square Endevour/ Arcadis

Tekst Erik Steegman Kiwa BDA

Een verdroogde grondlaag neemt niet snel water op en de verstening in de stedelijke omgeving leidt tot het tijdelijk vollopen van straten, pleinen en lager gelegen tunnels. Het bestaande riool kan die piekbelasting niet aan. Ook tijdens droge periodes constateren wij dat er meer opgeslagen regenwater kan worden ingezet waarmee onze natuur, te beginnen met onze (dak)tuin groen weten te houden in plaats van het sproeien met wellicht ook kostbaar wordend drinkwater.

Polderdak, de Dakdokters/ Metropolder

Ook blijkt dat tijdens de afgelopen zomermaanden heel veel dieren, zoals vlinders en planten het veel moeilijker hebben om te overleven. In warme, langer droog blijvende periodes zullen we snel stappen moeten nemen om ons hemelwater op te vangen en voor hergebruik in te zetten in plaats van het riool in te laten lopen. Het platte dak is in beweging: van snelle waterafvoer naar opvang en hergebruik van water.

De Doelen, van der Tol Hoveniers

Begrippen

Wij hebben al eens eerder de verschillende type en populaire namen voor waterdaken omschreven, inmiddels zijn er heel veel begrippen bijgekomen die allemaal ontwikkeld zijn om het regenwater tijdelijk te bergen of te bufferen op onze platte daken. Vanuit Amsterdam zijn wij ooit begonnen met het Polderdak waarna deze in Rotterdam is omarmd als Slimdak. Vanuit deze regio is middels het multifunctionele dak een kleuren pallet ontstaan waarbij het blauw van water staat voor het ‘Blauwe dak’ en is deze met een begroeid dak gecombineerd wordt het een ‘Blauw groen dak’. Veelal wordt in deze daken gewerkt met retentiekratten om het water op het dak te houden.

De Doelen renovatie met retentiekratten

Systemen die dan nationaal onder een water- of retentiedak vallen maar internationaal weer een beetje verengelst worden en gepromoot worden onder de noemer van MetroPolder. Een verbastering van Metropolitan of Metropool met invloeden vanuit de polder, het woord wat Internationaal vaak wordt gebruikt voor Dutch Design. De laatste nieuwe lood aan de stam is inmiddels het detentiedak, waar water even gevangen wordt in een capillair werkend drainage systeem. Naast uiteraard de bestaande systemen die ‘meanderen’ of bestaan uit normale drainagesystemen, al dan niet met gebruik van zoals men aangeeft een water absorberende tussenlaag van 100% natuurlijke vezels van gesteente voor extra waterbuffering. Zo blijft de producent van watervasthoudende systemen inventief en blijft ontwikkelen en nieuwe namen bedenken voor het opvangen van water op het dak.

De Doelen retentiedak

De daktechneut, gemeenteambtenaar en waterbeheerder zal zich moeten verdiepen inzake de prestatie-eisen van de vele verschillende systemen. De gemeente zal steeds meer een vaste prestatie-eis formuleren inzake het bufferen en bergen van water op nieuwbouw daken.

Maar hoe gaan wij de eis van de gemeente inrichten op het dak? Waar maken wij verschil tussen waterberging en -buffering? Waterberging staat voor het deel van de neerslag die niet tot afvoer komt en gecontroleerd het dak kan verlaten. Het watervasthoudend vermogen wordt hier geregeld met bijvoorbeeld retentiekratten of specifieke drainagematten. Waterbuffering daarentegen staat voor dat deel van de neerslag dat nooit tot afvoer komt en alleen door verdamping direct of via de begroeiing het dak verlaat.

Optigroen Smart Flow Control

Dat brengt ons op de techniek van het geleidelijk afvoeren wat elektronisch of mechanisch geregeld kan worden. Slimdak en Polderdak maken gebruik van elektronische systemen, waarbij de laatste zich richt middels een extra dijklichaam op het platte dak waarbij uiteindelijk de electronische afvoer het overtollig regenwater naar de zogenaamde bestaande h.w.a. stadsuitloop stuurt. Slimdak daarentegen zoekt met zijn systeem de onderuitloop op waar een elektronische aangestuurde ring omhoog of omlaag kan waarbij de hoeveelheid waterafvoer wordt geregeld. Bij beide systemen kan de afvoer van regenwater op het dak tijdelijk volledig vast worden gehouden waarna het water al naar gelang van de eisen langzaam wordt afgegeven. Bij het mechanische of statische systeem wordt middels een in breedte instelbare sleuf meer of minder water toegelaten uit te stromen. Deze systemen gaan uiteraard afhankelijk van de openingen direct zorgen voor een gedeelte afvoercapaciteit die verstelbaar is in hoeveelheid per tijdsduur.

Slimdak Rotterdam

Kort gezegd de elektronische systemen houden water tijdelijk vast en kunnen elektronisch gestuurd worden geregeld naar aanleiding van wisselende omstandigheden zoals storm, wind, temperatuur en aankomende piekbelasting van regenbuien en zeker de komst van sneeuw. De statische systemen werken vertragend maar starten direct na het vollopen van dak.

Aco Retentiedak Sponge Top met steenwol drainageplaat

Met de komst van begroeide daken heeft uiteraard ieder dak een mogelijkheid tot waterbuffering en -berging in de standaard drainagelaag en substraatlaag. Dikkere substraatlagen houden meer water vast en het type begroeiing is afhankelijk van de mate van opname door de beplanting. Het werkelijk vasthouden van water geschied door de opbouw van het retentiedak. De grote verschillen liggen bij het afschot van het dak. Bij alle soorten van retentiedaken wordt het maximale resultaat geboekt voor waterberging middels daken zonder afschot.

Retentiedak Kellebeek College Roosendaal

Op een bestaand dak kan alleen middels een afschotcorrectie van een waterafstotende afschotmortel met een volledig verkleefde isolatie en nieuwe dakbedekking een dak zonder afschot nadien worden gecreëerd. Een nieuwbouw dak kan al op de tekentafel zo gevormd worden dat er qua gewicht en zonder afschot water kan worden vastgehouden. Met de komst van het detentiedak zijn er met de specifieke capillair werkende matten ook mogelijkheden om resultaten te bewerkstelligen op normaal onder afschot gebrachte daken. Met name biedt dit dak mogelijkheden binnen de onderhouds- en renovatiemarkt.

Detentiedak Sempergreen

Tot slot

Middels speciale retentie berekeningen kan de prestatie-eis van de gemeente ingevoerd worden in een computerprogramma. Voorbeeld: dak van 150 vierkante meter aangebracht zonder afschot waarbij de hemelwaterafvoeren waterpas ten opzichte van elkaar zijn geplaatst. Bij een retentie-eis van een gemeente van een hoogte van 6 cm water kan het totaal aantal retentieliters oplopen tot max. 9000 liter. Bij een loostijd van 36 uur zal maximaal 250 liter per uur worden geloosd. Bij het gebruik van een statische of mechanische afvoer (bijvoorbeeld Runoff control) met een instelbare debietbegrenzer komt de berekeningen uit op het inrichten van twee afvoeren (instelbaar debiet bij 6 cm water vanaf 0,025 tot ca 0,6 l/seconde) ingeregeld op 0,03 liter per seconde/afvoer. De overige aanwezige afvoeren worden verhoogd naar de watergrens van 6 cm waarbij deze alleen nog maar als overloop dienst gaan doen. Als dakdekker waren wij bijna gewend aan voldoende opstanden van 120-160 mm. In deze blauw groene daken wordt een gemiddelde waterdichte gevelopstand ontworpen van minimaal 300 mm hoogte vanaf de bovenkant van de dakbedekking!