Energietransitie: uitdaging voor daken- en gevelbranche

Tekst: Ing. Frank de Groot
Beeld: Vakbeurs Energie

Vakbeurs Energie is de toonaangevende vakbeurs op het gebied van duurzame energieopwekking en energiebesparing. Een mooi moment dus om te kijken welke gevolgen de energietransitie heeft voor specifiek de gebouwschil. We bezochten enkele lezingen en keken op de beursvloer naar noviteiten op het gebied van daken en gevels. Conclusie: we moeten daken en gevels van bestaande en nieuwbouw de komende decennia vooral goed isoleren. Dat levert niet alleen energiebesparing op, maar maakt de weg ook vrij voor warmtepompen en lage-temperatuurverwarmingssystemen, die het hoogste rendement behalen bij goed geïsoleerde gebouwen. Daarnaast blijft de opwekking van zonne-energie een factor van belang.

Achtergrond energietransitie

Eerst maar eens terug naar de achtergronden van de energietransitie. Onze energievoorziening zal de komende decennia ingrijpend veranderen. In het Klimaatakkoord van Parijs is vastgelegd de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de twee graden Celsius, met het streven een maximale temperatuurstijging van anderhalve graad Celsius te realiseren. Dat vraagt om een drastische reductie van het gebruik van fossiele energie, tot dichtbij nul in het jaar 2050.

Het kabinet wil geen afwachtende houding aannemen, maar kiest ervoor om hier proactief op in te spelen. Zo staan in het Regeerakkoord 2017 zeer ambitieuze klimaatdoelstellingen geformuleerd, te weten 49% CO2-reductie in 2030 ten opzichte van het jaar 1990. Verder zijn op bouwaanvragen voor alle nieuwe gebouwen die vanaf 1 januari 2020 worden ingediend, de BENG-eisen (Bijna Energieneutrale Gebouwen) van toepassing. Voor overheidsgebouwen is dat zelfs al vanaf 1 januari 2019. Dit betekent dat woningen en bedrijfsgebouwen aan drie BENG-eisen moeten voldoen: de maximale energiebehoefte van het gebouw, het primaire fossiele energiegebruik en het minimale aandeel hernieuwbare energie. Om de zogenoemde BENG-indicatoren te kunnen bepalen, is in oktober een nieuwe bepalingsmethode gepresenteerd: de Nederlandse Technische Afspraak (NTA) 8800. De aloude EPC-berekening gaat daarmee straks de prullenbak in.

Verder moeten kantoorgebouwen groter dan 100 m2 vanaf 2023 Energielabel C hebben. Daarnaast regelt de Wet Voortgang Energietransitie (Wet VET) dat woningen, waarvoor vanaf 1 juli 2018 een bouwaanvraag is ingediend, geen gasaansluiting mogen hebben. Tot slot ligt er eind dit jaar een Nederlands Klimaatakkoord met verdergaande ambities op het gebied van de energietransitie. Om tot een CO2-arme energievoorziening te komen, is terugdringing van het gebruik van fossiele brandstoffen bij de opwekking van energie de grootste uitdaging. Dat kan door het energieverlies van gebouwen te beperken, onder meer door een goede isolatie van de gebouwschil. Maar ook de grootschalige opwekking van duurzame energie door wind en zon is van belang.

Van kleine naar grote stappen

“De energietransitie is nu echt begonnen”, opende Teun Bokhoven, de Vakbeurs Energie. Hij is voorzitter van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) en tevens voorzitter van de TKI Urban Energy. “Daar waar wij al jaren met een bescheiden vorm van energiebesparing en duurzame energie te maken hebben, zullen we de komende jaren een enorme impuls zien in de energiesector.”

Vorig jaar werd op de openingsdag van de vakbeurs het Regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ gepresenteerd. “Daar staan doelen en ambities in die ons wel blij maken”, aldus Bokhoven. “Zoals 49% CO2-reductie in 2030 en nieuwe auto’s die in 2030 alleen nog elektrisch zijn. In de gebouwde omgeving gaan 200.000 woningen per jaar van het gas af. Dat zijn concrete ambities. Nu zijn we een jaar verder en staan we op een interessant punt in het verder invullen van het Nederlandse Klimaatakkoord, dat is bedoeld om dat hele proces van ambities om te toveren naar hele concrete maatregelen. Hopelijk ligt er eind dit jaar een definitief Klimaatakkoord. Dit zal een enorme impact hebben op de energiesector en de gebouwde omgeving.”

Rol gebouwschil

Maar wat is nu de concrete rol van de gebouwschil in de energietransitie? Ik mocht het Openingsdebat van de Vakbeurs Energie leiden en daar werden wel enige interessante uitspraken gedaan. “De energietransitie begint bij beter isoleren en ventileren. Dit zijn technieken, vooral isoleren, die volledig zijn uitgekristalliseerd. En het isoleren van een slecht of zelfs niet geïsoleerde woning is niet alleen goed voor het klimaat, maar ook gelijk goed voor je portemonnee en wooncomfort. Combineer dat soort ingrepen met verbouwingen die je toch al van plan bent. Hiermee help je mensen op een slimme manier op weg naar aardgasvrij wonen”, aldus Puk van Meegeren, programmamanager Energie bij voorlichtingsorganisatie MilieuCentraal.

“Als we de klimaatdoelstellingen willen halen, moeten we duizend gebouwen per dag aanpakken”, reageert Lot van Hooijdonk, wethouder Energie in de gemeente Utrecht, voorzitter van de Commissie Economie, Klimaat, Energie en Milieu van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en lid van het VNG-bestuur. “We moeten dat proces nu goed op gang brengen, zodat we de komende dertig jaar een gestage stroom van gebouwen hebben die worden aangepakt. De voorwaarden die daarbij horen, moeten duidelijk zijn voor bewoners. Wij zeggen: het moet haalbaar en betaalbaar zijn.”

De focus lijkt vooral op zonnepanelen te liggen en minder op goed isoleren. “Als we gaan werken met warmtepompen en lage-temperatuurverwarmingssystemen, moet je goed isoleren. Het rendement van warmtepompen is namelijk alleen hoog bij een goed geïsoleerde woning. Stel dat je geen gevel-, dak- of vloerisolatie hebt, dan kost het pakweg € 4.000 om je huis te isoleren. Die investering levert je twee keer zoveel CO2-besparing op dan zonnepanelen”, zegt Van Meegeren.

“Speelt de energieprestatiecoëfficiënt hierin geen onbedoeld stimulerende rol? Ik heb nog wat punten nodig, dus gooien we er nog een paar zonnepanelen bij”, vraagt Frank de Groot zich af. “Ja, dat is inderdaad de dood in de pot”, vindt Van Meegeren. “Volgens mij gaat deze stelling over bestaande bouw, want nieuwbouwwoningen zonder zonnepanelen zijn sowieso een schande”, reageert Lot van Hooijdonk. “We moeten bij nieuwbouw nog eerder naar energiepositieve, in plaats van energieneutrale woningen. Zonnepanelen zijn ook in en ze zijn gemakkelijk aan te brengen, dus kiezen mensen daarvoor. Het goede nieuws is dat mensen die eenmaal zonnepanelen hebben, ook meer energiebewust worden. Dan willen ze vaak nieuwe stappen zetten. Mijn advies is: biedt bewoners brede pakketten aan. Maak ook de energielasten, als onderdeel van je woonlasten, veel inzichtelijker bij aanschaf van een woning. De aanschaf van de woning kan wel wat duurder zijn door alle duurzame maatregelen, maar laat dan ook zien dat de maandelijkse energielasten uiteindelijk veel lager zijn.”