Niets is zo permanent als tijdelijk

Artikel delen

Klassieke muziek op de radio, geen wifi-signaal, een straat vol futuristische woningen en een oase van rust. Welkom bij de ‘De Realiteit in Almere’. We zijn op bezoek bij ir Maarten Meijs, ontwerper en eigenaar van het demontabele weekendhuis Diogenes II uit 1985. Zijn woning is aan een opknapbeurt toe, maar het dertig jaar oude EPDM-dak ligt er nog prima bij. Toch wordt het gedemonteerd voor onderzoek door Carlisle Construction Materials BV. Uiteraard krijgt Meijs er een nieuw demontabel EPDM-dak voor terug.

Tekst en beeld: Benno Nijenhuis, Carlisle Construction Materials BV

Hij is inmiddels gepensioneerd, na werkzaam te zijn geweest bij verschillende architectenbureaus en als docent aan de TU Delft, faculteit Bouwkunde. Eindelijk heeft hij weer tijd gevonden om zijn winnende ontwerp een grondige opknapbeurt te geven. “Tot voor anderhalf jaar had ik deze woning verhuurd en dat deed de woning geen goed. Het werd tijd het heft maar weer eens letterlijk in handen te nemen”, trapt Maarten Meijs af. Om het beeld volledig te krijgen, moeten we 30 jaar terug in de tijd. Het was begin jaren ’80 en Almere wilde de stad positief op de kaart te zetten. In die tijd had Almere nog niet de uitstraling die de stad nu wel heeft. Om die uitstraling te verbeteren, zette de Rijksdienst IJsselmeerpolders een tweetal prijsvragen uit onder architecten. Uiteindelijk resulterend in twee experimentele wijken: ‘De Fantasie’ en ‘De Realiteit’.

Het demontabele weekendhuis Diogenes II na de opening in 1985.

“Los van regels, wetten en bezwaren die tussen droom en daad staan. Wonen zoals je zelf wilt, in je eigen gedroomde en getekende huis.” De prijswinnaars kregen dus de mogelijkheid hun droomwoning te bouwen, waarbij de verbeelding de vrije loop had. De enige omkadering was de kavel en het thema. Voor De Fantasie was dit ‘Ongewoon Wonen’ en voor De Realiteit ‘Tijdelijk Wonen’.

Opgeleid als architect aan de TU Delft was Maarten Meijs in die tijd werkzaam bij Architectenbureau Peters & Boogers in Amsterdam. Meijs: “Onder architecten waren deze prijsvragen zeer gewild. Het ging in die tijd niet erg best in de bouw en juist binnen deze projecten kon je de fantasie de vrije loop laten.” Hij schreef zich in 1982 samen met 140 andere architecten in voor de zeventien kavels van het project ‘Tijdelijk Wonen’. “De opgave was een fantasierijke woning te ontwerpen met een tijdelijk karakter, demontabel, verplaatsbaar of in vijf jaar ‘op’. Omdat het in eerste instantie een tijdelijk karakter van vijf jaar had, kon er ontworpen en gebouwd worden zonder rekening te houden met de geldende bouwvoorschriften.”

De prijs bestond uit een kavel van 400 m2 voor de periode van vijf jaar, beschikbaar gesteld door de Rijksdienst IJsselmeerpolders. Er mocht niet worden geheid en inventief materiaalgebruik en originele constructies kregen prioriteit.

Het ontwerp van Diogenes II is volledig gestoeld op demontabel bouwen, goed passend binnen het concept ‘Tijdelijk Wonen’. De gehele woning, inclusief fundering, EPDM-dak en leidingen, kan in delen uit elkaar worden genomen, getransporteerd en ergens anders weer worden opgebouwd.

Na vijf jaar zouden de woningen weer moeten worden afgebroken. Zover is het nooit gekomen. De Fantasie en De Realiteit werden al snel beschouwd als architectonische parels, die bewaard zouden moeten blijven. De bewoners konden daarom de grond uiteindelijk in eigendom krijgen en er permanent gaan wonen.

Aanbrengen EPDM-dakbedekking in 1985. Dat kon toen nog zonder valbeveiliging…

Het ontwerp van Diogenes II is volledig gestoeld op demontabel bouwen, goed passend binnen het concept ‘Tijdelijk Wonen’. De gehele woning, inclusief fundering, EPDM-dak en leidingen, kan in delen uit elkaar worden genomen, getransporteerd en ergens anders weer worden opgebouwd. De woning is op deze wijze duurzaam en circulair. Het geringe gewicht is daarbij een groot voordeel in verband met eventueel transport en de lage kosten voor een fundering. Er zijn enkel droog te verwerken materialen toegepast. Verder is er duidelijk rekening gehouden met een effectieve maatvoering om zo min mogelijk restmateriaal over te houden: een maatsysteem van 1.220 mm.
“Ik heb het project vernoemd naar ‘Diogenes van Sinope’, een Grieks filosoof die eenvoudig leven in één ruimte predikte”, merkt Meijs op. De woning, die behalve als atelier ook als expositieruimte kan worden gebruikt, bestaat uit één grote verblijfsruimte die wordt overspannen door vijf spanten. Tussen de poten van de spanten zijn twaalf nevenruimten ontstaan. Hierin zijn de andere functies (natte ruimtes en kasten) ondergebracht.

De fundering bestaat uit geëxtrudeerde polystyreenplaten van DOW. De langsgevels en het platte dak bestaan uit standaard dakelementen van Unilin. Op het dak is een duurzaam EPDM-dak van HERTALAN® aangebracht. Alles is met vier personen (geen professionals) in twee weken wind- en waterdicht gemaakt.

Demonteren oude EPDM-dakbedekking.

De prijswinnaars kregen van de Rijksdienst IJsselmeerpolders destijds de grond voor vijf jaar ter beschikking gesteld. Vandaar ook de naam: ‘Tijdelijk Wonen’. Het oorspronkelijke idee was dat na deze periode de woning zou worden gedemonteerd, om elders weer te worden opgebouwd. “Over de financieringsconstructie was niet goed nagedacht”, zegt Meijs. “Met de constructie waarbij de grond ter beschikking wordt gesteld, is bij een bank geen hypotheek te verkrijgen. Ik weet nog goed een opmerking van een Belgische prijswinnaar: ‘Het is weer typisch Nederlands, je wint een prijs, maar moet hem vervolgens zelf betalen’. Het project is dan ook mede gefinancierd door het ter beschikking stellen van materialen door producenten en een stukje sponsoring. Hierbij heb ik bewust contact gezocht met producenten die voorloper waren in hun marktsegment, waarvan de meeste mij ruimhartige ondersteuning gaven. Na een aantal verlengingen met vijf jaar, zijn de gronden uiteindelijk definitief in het bezit gekomen van de woningeigenaren. Niets is zo permanent als tijdelijk”, aldus Meijs.

Na het demonteren van de oude EPDM-dakbedekking, is eerst een raster met inductiedrukverdeelplaatjes (DVP) aangebracht. Deze zijn vastgezet in de spanten, waar voorheen ook de oude bevestiging van de dakbedekking zat.

“Jan Benthem (van Benthem Crouwel Architecten, red.) was één van de architecten op het project ‘Ongewoon Wonen’. Hij heeft zijn dak met EPDM bekleed. Ik kende EPDM al wel als dakbedekking, maar het was toen nog niet in mij op gekomen. Na dat bezoek wist ik het zeker; dat moest er bij mij ook op, omdat dat de enige echte demontabele dakbedekking was. Voor mij was het demontabele niet alleen maar voor de show, maar echt noodzaak. Ik wilde m’n huis ook echt op kunnen pakken als dat nodig was. Ik heb hiervoor contact gezocht met HERTALAN uit Kampen en zij hebben mij voortreffelijk geholpen. Circulair is nu weer een trending topic, maar in die tijd had HERTALAN al haar eigen Circulair EPDM-daksysteem. Een membraan uit één stuk met onderliggende stroken: het EASY COVER M.O.L.S.-systeem. Het geheel werd als pakketje aangeleverd en ik heb het zelf aangebracht. Het grootste probleem voor mij was om het materiaal naar boven te krijgen.”

Ook na dertig jaar ligt het dak er strak en perfect bij: het kan zo nog dertig jaar mee. “Mijn intentie was om het te laten liggen. In Kampen heb ik navraag gedaan naar enkele detailaansluitingen. Hiervoor heb ik een bezoek aan de fabriek gebracht. Carlisle Construction Materials gaf aan geïnteresseerd te zijn in mijn EPDM-dak”, zegt de architect.

Er is een inductieverbinding gemaakt ter plaatse van de drukverdeelplaatjes

“Wat dit project voor ons zo interessant maakt, is het circulaire karakter”, legt Bart Smit uit, R&D-manager van Carlisle Construction Materials BV. “Wij komen over het algemeen geen HERTALAN-daken tegen die uit de markt retour komen. Voor ons als producent is het wel eens interessant een wat oudere EPDM uit de praktijk te gaan testen. Heel bouwend Nederland recyclet, alleen bij ons valt er haast niets te recyclen.”
“Het M.O.L.S.-systeem is de voorloper van ons huidige HERTALAN Rhinobond-systeem”, gaat Smit verder. “Een circulair EPDM-daksysteem dat eenvoudig te demonteren en te hergebruiken is. Zo hebben wij het dak van de heer Meijs dan ook keurig gedemonteerd en zullen dit in Kampen weer opbouwen, om dit periodiek te testen. Geëxtrapoleerde testgegevens zullen de 50 jaar gebruiksduur zeker onderschrijven.”

Het nieuwe EPDM-dak is klaar.

“Het is toch prachtig dat een producent van het eerste uur mij wederom deze service biedt”, vindt Meijs. Na het demonteren van de oude EPDM-dakbedekking, is eerst een raster met inductiedrukverdeelplaatjes (DVP) aangebracht. Dit zijn standaardplaatjes om de isolatie vast te zetten, maar dan met een speciale TPE-coating. Deze zijn vastgezet in de spanten, waar voorheen ook de oude bevestiging van de dakbedekking zat. Vervolgens is de nieuwe HERTALAN EASY COVER over het dak gespannen en is er een inductieverbinding gemaakt ter plaatse van de drukverdeelplaatjes. En mocht er een tijd komen dat de dakbedekking weer moet worden gedemonteerd, dan is het proces omkeerbaar. Gewoon weer met dezelfde machine de verbinding ontgrendelen en de EPDM-dakbedekking oprollen. Eigenlijk ging het aanbrengen net als dertig jaar geleden: het naar boven brengen van de EPDM was de grootste uitdaging.