Nieuw paviljoen voor Frans Masereel Centrum

Tekst en beeld: Rockwool

Het in de Antwerpse Kempen gelegen Frans Masereel Centrum begon ooit als ontmoetingsplaats voor grafisch kunstenaars, maar groeide uit tot een internationaal bekende trekpleister waar publiek en kunstenaars elkaar ontmoeten op tentoonstellingen, portfoliodagen en andere events waarin grafisch werk centraal staat.

Als facetten van een geslepen diamant vormen de multiplex plaatjes de draagstructuur van het dak.

Het centrum bood kwalitatieve, maar beperkte werkruimte en uitbreiding was noodzakelijk. Het nieuwe paviljoen van 420 m² verbindt het bestaande gebouw met het open landschap in het zuiden, in interactie met de bestaande koepel. De stervormige vleugel, die als atelier en tentoonstellingsruimte kan dienen, is een knap staaltje architectuur. Het gebouw is een ontwerp van de Japanse architect Hideyuki Nakayama en het Parijse bureau LIST, in nauwe samenwerking met Bollinger + Grohmann en het Belgische Bureau Bouwtechniek en heeft maar liefst 1,1 miljoen euro gekost.

Taart of ‘Machikado’?

Het oogmerk van het Frans Masereel Centrum is kunstenaars en publiek dichter bij elkaar te brengen. Het paviljoen, dat kan worden gezien als een taart waaruit enkele stukken zijn gesneden, biedt op dat vlak heel wat mogelijkheden. Het gebouw kan vrij worden ingevuld. In de ene arm kan bijvoorbeeld een atelier worden ondergebracht, in de andere een tentoonstellingsruimte.

Een taart is een mooie metafoor, maar volgens algemeen aannemer vanhout.pro uit Turnhout is het ontwerp eerder opgevat als een ‘Machikado’, wat Japans is en verwijst naar een ‘straathoek’ of een ‘passage’. De verspreide ruimtes – zoals de studio of de tentoonstellingsruimte – komen in het midden van deze Machikado bij elkaar. Vooral het ingesneden kegelvormige houten dak, een bouwtechnisch hoogstandje, vormde een behoorlijke uitdaging.

Het wereldbefaamde studiebureau Bollinger + Grohmann werd ingeschakeld om deze dakstructuur te berekenen. Deze is samengesteld uit 762 houten balken, allemaal verschillend van formaat. De balken zijn geproduceerd in de fabriek en in situ gemonteerd door vanhout.pro. Elke balk wordt gesteund door de voorgaande en ondersteunt de volgende. Het dak is opgedeeld in 29 delen en 27 niveaus, volgens de geometrie van een kegel. Het houten dakgebinte is wat men noemt een reciproke structuur die wordt gekenmerkt door een grote complexiteit, waarbij elk stuk uniek is. Het dakbeschot bestaat dan ook uit op maat gezaagde multiplexplaten, alle volkomen verschillend van afmeting, die de openingen in de balkenstructuur afsluiten.

Maanlandschap

“Het dak was een echt maanlandschap”, bevestigt de aannemer van isolatie- en dichtingswerken Peter Maes van Hüs-Dakbouw BVBA. “Als facetten van een geslepen diamant vormen deze plaatjes de draagstructuur van het dak.”

Uitvoerend architect Eyukewe Dogo van Bureau Bouwtechniek vertelt dat “minerale wol de enig mogelijke en goede oplossing was om hier aan de isolatie-eisen te kunnen voldoen en de vorm van het dak te volgen zonder enig risico”. Voor de isolatie werd er dan ook gekozen voor twee lagen ROCKWOOL Rhinoxx van 9 cm dik, om de gewenste thermische isolatiewaarden te verkrijgen en het dak te laten beantwoorden aan de hoge eisen inzake brandveiligheid.

“Buiten het feit dat deze isolatieplaten goed presteren, brandveilig zijn en zich snel en eenvoudig laten verwerken, waren het inderdaad ook de enige isolatieplaten waarmee we dit gebogen dak professioneel konden afwerken”, verduidelijkt Peter Maes. “De platen werden hier en daar tot op halve dikte ingesneden, zodat ze de glooiing van het dak mooi konden volgen. Dit kunnen we niet doen met hardschuimplaten, omdat die minder flexibel zijn. Een heel werk, maar het resultaat is ernaar. Het geheel ziet er mooi en strak uit en het is amper of niet te zien dat de ondergrond zo onregelmatig was.”

Bijzondere vezelstructuur

Een grote troef is de bijzondere vezelstructuur van de dakplaten, waardoor ze probleemloos in meerdere stukken kunnen worden gesneden. Wanneer ze dan op het dak weer tegen elkaar worden gelegd, behoudt de steenwol zijn stevigheid. De bijzondere vezelstructuur zorgt bovendien voor een perfect thermisch isolerend dak, zelfs bij deze manier van versnijden en behandelen, en dat is dan ook de reden waarom deze steenwol de perfecte isolatieoplossing bleek voor dit unieke dak.

Daarnaast heeft het gebouw profijt van de andere gewaardeerde eigenschappen van ROCKWOOL platdakisolatie, zoals brandveiligheid. Het materiaal is perfect bestand tegen vuur en verdraagt temperaturen tot boven de 1.000 °C. Onder brandbelasting blijft de steenwolstructuur intact en blijft isoleren en de draagconstructie beschermen. Deze steenwol geeft ook geen aanleiding tot het ontstaan van brand en branduitbreiding en ze veroorzaakt geen toxische rook.

De platdakisolatieproducten zijn vormvast, zakken niet uit en krimpen of schotelen niet. Hierdoor blijft de isolatie altijd perfect aaneengesloten en ontstaan er geen koudebruggen. Ze hebben verder een hoge tolerantie voor puntbelastingen, waardoor energie, afkomstig van stoten en schokken, niet alleen door de dakafdichting wordt opgenomen, maar voor een deel ook door de isolatie. Het resultaat is dus een drukvaste, maar tevens schokabsorberende isolatie die beschermt tegen perforaties en lekkages in de dakafdichting. Steenwol is zeer goed bestand tegen weersinvloeden op het dak zoals wind, regen en hagel. Het materiaal is waterafstotend, trekt geen vocht aan en is tegelijkertijd dampopen, zodat het geen voedingsbodem vormt voor bacteriën of schimmels. De ROCKWOOL toepassingen zijn dan ook nauwelijks gevoelig voor veroudering, zodat de thermische eigenschappen gedurende onbeperkte tijd en onder alle weersomstandigheden behouden blijven.