Wonen in het groen zonder draagmuren

Artikel delen

Wanneer een vastgoedvermogensbeheerder, een projectontwikkelaar en een innovatief jong bedrijf elkaar vinden in een niet alledaags bouwproduct, dan moet het wel iets bijzonders zijn. Wel, dat zijn de bouwwerken van BetonBallon Technology zeker. Met hun aantrekkelijke gewelfde vorm en zeer aparte bouwmethodiek stijgen ze ver uit boven de alledaagsheid van de naoorlogse rijtjeswoning. Is er dan helemaal niets op af te dingen? Wel, misschien zijn ze door de gebogen vormen wat lastiger in te richten? Maar daar gaat dit artikel niet over.

Tekst: Pieter de Mos Beeld: Blauwhoed, Binishell, P. de Mos

De ontwikkeling van woningen met koepelgewelven is medio vorig jaar in een stroomversnelling gekomen. Tijdens vakbeurs Provada, in juni 2018, tekenden projectontwikkelaar Blauwhoed, de start-up BetonBallon Technology en vastgoedvermogensbeheerder a.s.r. real estate een intentieverklaring voor nauwe samenwerking in een nieuw beleggingsproduct. Het gaat om woningen van ARQ. (www.arqliving.nl) en ze moeten bewoners “een geheel eigen woonbeleving bieden, dankzij de bijzondere paraboolvorm”. Die vorm maakt in de woning niet alleen elke ruimte zeer karakteristiek, maar is daarnaast dusdanig sterk, “dat er in principe geen draagmuren meer nodig zijn binnen in de woning. Dit geeft bewoners veel vrijheid bij de inrichting van hun ideale huis”, zo lezen we.

Zink is vanwege uitstraling en verwerkingsmogelijkheden een geliefde dakbedekking voor de ARQ.-woningen.

Belangrijke boodschap

Ook al klinkt bovenstaande reclame-uiting van ARQ. als ‘yuppentaal’, er schuilt een belangrijke boodschap achter. Want de bijzondere bouwwijze kan volgens ARQ. zorgen voor een grote besparing op materiaal, materieel en arbeid en dat is goed voor ons milieu. “De CO2-uitstoot op de constructieve schil kan tot 60 procent worden gereduceerd.” Dat komt mede “doordat ten opzichte van een vergelijkbare conventionele betonnen constructie met de BetonBallon-methodiek tot 50 procent beton en tot 70 procent staal wordt bespaard. Als logisch gevolg hiervan kan eveneens fors worden bespaard op onder meer transport naar de bouwplaats en op de kosten van de fundering.”ook geliefd is wonen in het groen met vrij uitzicht en zonder draagmuren

Ook geliefd is wonen in het groen met vrij uitzicht en zonder draagmuren

Meerdere woonvormen

Eenvormigheid ligt altijd op de loer bij een dergelijke bouwmethode. Gelukkig is het mogelijk om met één ballon meerdere woonvormen te maken. De voorbeelden op de website van ARQ. laten dat zien. Zo blijkt het mogelijk twee rug-aan-rugwoningen te bouwen of juist een heel grote villa te ontwikkelen. Fraai is ook de mogelijkheid om de ballonconstructie kruislings te plaatsen. Hierdoor ontstaat een geheel andere plattegrond, waarop bijvoorbeeld een tweekapper kan worden gerealiseerd of een vrijstaande woning “die men zelf naar hartenlust kan indelen”, zo lezen we. Bas en Stan Uyland, de beide directeuren van BetonBallon Technology, zijn daar zelf zeer van gecharmeerd, zo blijkt uit hun getuigenis: “ARQ. biedt woningen om verliefd op te worden”.

De met de betonballon te realiseren woningen zijn vooral bedoeld voor mensen die iets anders willen, die graag in een groene setting wonen en duurzaamheid echt belangrijk vinden.

Economische liefde

Dat het niet alleen om liefde gaat, laten ze ook graag weten: “Dankzij de onderscheidende vormgeving en toepassing van duurzame materialen bent u (de koper – red.) verzekerd van een hogere marktwaarde vergeleken met conventionele rechthoekige en schuine vormen”. De met de betonballon-methodiek te realiseren woningen en gebouwen lijken vooral bedoeld voor mensen die iets anders willen, graag in een groene setting wonen en duurzaamheid echt belangrijk vinden. Daarom wordt met name gekeken naar gebouwtypen in de woon- en recreatiesfeer. De ligging zal vaak midden in de natuur zijn en dan komt de organisch-natuurlijke vorm van het gebouw goed van pas, want die biedt een perfect uitgangspunt voor landschappelijke inpassing. Er zijn overigens verschillende typen dakbedekking mogelijk, zoals zink of riet, maar ook een groen dak misstaat in veel gevallen niet.

Andersoortige gewelven

Niet alleen woningen en gebouwen voor bedrijven, maar ook landtunnels zijn met de betonballon-technologie snel en fraai te realiseren. De gebogen vormen laten grote hoogten en forse overspanningen toe. Bij tunnels wordt dan al snel gekozen voor een meer ovale vorm van het gewelf, omdat het “een sterke natuurlijke vorm is, die maximaal krachten van buitenaf opneemt zonder te breken”. Bas en Stan Uyland, de mannen achter BetonBallon Technology, zien grote voordelen voor de tunnelbouw: “Met bestaande bouwmethodes is het realiseren van tunnels met een ovale doorsnede zeer kostbaar, tijdrovend en bewerkelijk. Doordat bij de betonballon-technologie beton wordt gespoten (in plaats van gestort) is de tunnel sneller klaar voor gebruik. Door de natuurlijke ovale vorm is inpassing in de omgeving eenvoudig.” Ze werken op het vlak van infra nauw samen met ingenieursadviesbureau Sweco.

Koepels bouwen

Het principe van de betonballon is in wezen heel eenvoudig: je blaast een ballon op en spuit er beton overheen. Dan laat je de ballon leeglopen om die opnieuw te gebruiken en klaar is Kees: er staat een bolgewelf. Hadden de oude Romeinen en hun rijke nakomelingen dat maar geweten. Een betonachtig bouwmateriaal hadden ze al wel, maar het bouwen van al die fraaie koepels in steden als Florence, Rome, Pisa et cetera ging ze niet gemakkelijk af.

Deze fraaie koepel werd pas 140 jaar na het begin van de bouw van de kathedraal in Florence gerealiseerd. Men had duidelijk geen betonballon voorhanden.

Nemen we die fraaie koepel van de kathedraal in Florence. De stad was rijk genoeg, maar de architecten kwamen er maar niet uit. Ze konden niet bedenken hoe ze de koepel met zijn diameter van 45,50 meter tijdens de bouw moesten ondersteunen. Zo ontstond het bizarre idee om het gebouw vol te storten met zand waarin munten werden verstopt. Na de voltooiing van de koepel zouden de armen van de stad dan het zand wel willen weghalen, omdat ze de gevonden munten mochten houden. Uiteindelijk won ene Filippo Brunelleschi de uitgeschreven bouwwedstrijd en kon de koepel in 1436 worden voltooid, 140 jaar na het begin van de bouwwerkzaamheden! (Bron: Wikipedia.) Dat had dus fors sneller gekund, wanneer ze de betonballon hadden kunnen inzetten.

Ballonnetje opblazen

Het werkt inderdaad simpel, al zijn er in de uitvoering nog wel wat bijzondere punten van aandacht. Zo heeft een normale ballon ook verticaal een ronde vorm en is dat lastig werken aan de onderzijde. Daarom gaat het hier eigenlijk om een halve ballon, die plat is aan de onderzijde. In veel gevallen ligt die ballon op een plateau dat op steigerwerk rust.

Vervolgens moet worden berekend waar wapening nodig is. In principe zou enkel met spuitbeton kunnen worden gewerkt. Het betonnen gewelf blijft ook ongewapend staan, dankzij de zwaartekracht. Die zorgt ervoor dat het hier gaat om een op druk belaste constructie en dat is nu net iets waar beton goed in is. De deskundigen spreken over ‘zuivere drukspanningen’ en over de ‘kettinglijn’ vanwege de natuurlijke vorm van de ballon. In principe worden die zuivere drukspanningen zonder (dure) wapening door de betonschaal opgenomen. Maar, om stabiel te blijven onder zijdelingse (wind)druk en dergelijke, is een zekere mate van wapening eigenlijk altijd aan te raden. Alternatief is vezelbeton, dat ook in beperkte mate trekkrachten kan opnemen.

Wat de methodiek van de betonballon zo aantrekkelijk maakt, is het op vrij simpele en snelle wijze bouwen van een dubbel gekromde overspanning. Pogingen om dat alleen met steigerwerk te doen, lopen vaak minder mooi af en blijken ook nog eens erg duur uit te vallen.

Spuitbeton op ballon

Voor de betonballon wordt gebruikgemaakt van spuitbeton. Dat is een mengsel van cement, water, toeslagmateriaal en eventuele hulpstoffen (vertragers, versnellers et cetera). Omdat het om een constructie gaat, wordt het spuitbeton normaliter in meerdere dunne lagen over elkaar heen aangebracht. Het heeft daarbij een kleine maximale korrelgrootte van toeslagmateriaal. Dat is nodig, omdat spuitbeton onder hoge druk door een slang wordt aangevoerd en vervolgens samen met verneveld water en lucht op de ondergrond gespoten (in dit geval de ballon).

Een goede nabehandeling is van groot belang voor een optimale verharding. Wanneer de laag of lagen te snel drogen, kunnen namelijk (krimp)scheuren ontstaan. Een lelijk gezicht, maar ook niet goed voor de sterkte van de constructie en al helemaal niet voor de waterdichtheid.

De Binishell is een vroege voorloper van de betonballon en een idee van de Italiaanse architect Dante Bini. Zijn zoon Nicoló is bezig om zijn vaders idee nieuw leven in te blazen. Voorbeelden daarvan zijn (met de klok mee): vliegveldterminal, drijvend evenemententerrein, recreatiewoningen of onderkomens voor migranten, luxe villa met garage.