Dames in daken
“Een zwart bitumen dak? Niet helemaal van deze tijd”
Suze Gehem was al eens Duurzame Bouwvrouw en staat al jaren hoog genoteerd in de Duurzame Toplijsten van zowel Trouw als ABN Amro. Sinds 2012 zet ze zich in voor de verduurzaming van historisch erfgoed. Drie jaar geleden kwam daar het vergroenen van al die zwarte platte daken bij. Doel van haar stichting Rooftop Revolution is om alle platte daken in Nederland groen te maken. “Een plat dak zonder functie? Dat moet verboden worden.”
Tekst: Armand Landman
Beeld: Tobias van Stijn, Armand Landman
Suze Gehem.
Samen met Wubbo Ockels stond Suze Gehem in 2012 aan de wieg van De Groene Grachten. Dat initiatief is inmiddels uitgegroeid tot een echt bedrijf dat organisaties, overheden en eigenaren van historisch erfgoed helpt om die panden duurzaam te maken. Bijna drie jaar geleden kwam uit die sociale onderneming de stichting Rooftop Revolution voort. Gehem is voorzitter van de stichting en met haar team de drijvende kracht achter de vergroening van (nu nog) vooral Amsterdamse daken. Rooftop Revolution speelt daarin de rol van oliemannetje: partijen bij elkaar brengen. “Niemand heeft die daken geclaimd. De kosten en baten van vergroening van al die daken liggen bij verschillende partijen. Er moet dus iemand zijn die dat allemaal op tafel legt en die iedereen enthousiast maakt. Want verduurzaming van daken biedt heel veel voordelen, maar het is ook gewoon veel mooier om naar te kijken, toch?”
Van onderaf
De werkwijze van zowel De Groene Grachten als Rooftop Revolution is anders dan de traditioneel ingestelde bouw- en vastgoedwereld gewend is te werken. Waar eerder de bouwer of architect bepaalde hoe een gebouw – en dus het dak – eruit komt te zien, werkt Rooftop Revolution als het ware van onderaf. Ze maken eerst gebruikers en beslissers warm voor hun idee om die vervolgens richting gebouweigenaar te sturen.
Gehem: “Wij willen panden toekomstgericht maken. We zijn geen bedrijf met allerlei onderdelen waar nu opeens een duurzaam sausje over moet. Duurzaamheid is ons vertrekpunt en daarom komen mensen bij ons terecht. Dat is onwijs gaaf om te doen. Je bent namelijk met allerlei verschillende typen panden en objecten tegelijk bezig.”
Ambitie
“We praten over 25.000 vierkante meter groendak, alleen al op de Zuidas.”
Toen Rooftop Revolution net begon, was de ambitie om 1 hectare groene daken voor elkaar te krijgen. “Dat is honderd daken van 100 vierkante meter. Superschattig toch?”, schatert Gehem. “We leggen nu al daken van 2.000 vierkante meter per stuk aan. Dat is al een vijfde van die ambitie. Maar toen we begonnen, was 1 hectare nog baanbrekend. Hoe moesten we dat voor elkaar krijgen? Nou, nu praten we over 25.000 vierkante meter, alleen al op de Zuidas. Het gaat dus best snel, maar nog lang niet snel genoeg.” Want op de website van Rooftop Revolution staat een veel ambitieuzer doel: in 2020 tien procent van alle daken groen en in de toekomst geen enkel plat dak nog ongebruikt. Dan praat je over 60.000 voetbalvelden.
En dus was het een enorme opsteker dat internetbedrijf Booking.com aankondigde alle hotels in Amsterdam een dakstudie aan te bieden. “Omdat ze iets wilden terugdoen voor de stad waar ze ooit begonnen zijn”, vertelt Gehem. “Alle hotels mogen zich bij ons melden en dan krijgen ze een dakadvies. En Booking.com betaalt dat. Dat vind ik supergaaf. Dat gaat om meer dan 450 daken waarvoor wij een plan mogen maken. Dat is een startpunt voor meer.” Booking.com laat vlak naast het Centraal Station in Amsterdam bovendien een nieuw hoofdkantoor bouwen waar het dak straks een opvallende, groene, parkachtige gebruiksfunctie krijgt.
Rooftop Symposium
Eind juni organiseerde Rooftop Revolution voor de tweede keer het Rooftop Symposium. Er werden tal van inspirerende dakplannen gepresenteerd aan een publiek van gemeenteambtenaren, architecten, gebouweigenaren en ontwikkelaars. Het ging om duindaken, koepeldaken, complete dakparken en dakterrassen. Er werden ook uitdagingen besproken. Want, levert de invulling van een dak dat de hoogste score haalt op energiegebruik, uiteindelijk wel het beste dak op, vroegen Paul de Ruiter (Paul de Ruiter Architects) en Arjan Dingste (UNStudio) zich af. En hoe kunnen we snelheid maken met de ingebruikname van het bestaande daklandschap en tegelijk goede keuzes maken in klimaatmitigatie en klimaatadaptatie? Tijdens het symposium werd ook voor de tweede keer de Rooftopper-Award uitgereikt, een prijs voor het beste dakidee van Nederland. De daktuin van het Rotterdamse Erasmus MC mocht met die eer strijken. Een braakliggend dak aan de Amsterdamse Javastraat werd verkozen tot Roof-flopper: het lelijkste dak van Nederland.
Dichtgebouwde binnentuinen
Ook de gemeente Amsterdam ondersteunt Rooftop Revolution. “Veel lager gelegen daken in de binnenstad zijn eigenlijk dichtgebouwde binnentuinen”, legt Gehem uit. “Bedrijven hebben daar hun opslag gebouwd. Maar ooit was dat groen. Dat moet weer terug, dat is toch veel beter voor de leefomgeving? Veel mensen willen daaraan meewerken, maar met al die verschillende eigenaren is dat lastig te organiseren. Al die verschillende kosten en baten netjes verdelen is niet gemakkelijk. Het kost heel veel tijd en energie. Maar als het dan lukt, zijn mensen zo blij. Dan gaan ze met zijn allen zo’n dak aanleggen. Dat is echt een feestje.” De meeste projecten waar Rooftop Revolution mee samenwerkt, zijn nog in de hoofdstad. “Daar weten we inmiddels goed de weg.” Maar ook in de rest van het land neemt de belangstelling voor groen op daken toe. “We werken samen met Rotterdam, dat best wel vooroploopt. In Zwolle is net een project gestart en in Limburg werken we samen met een woningcorporatie. We krijgen uit verschillende steden mailtjes met het verzoek of wij kunnen helpen. In Den Bosch zijn ze bijvoorbeeld heel actief. In het afgelopen jaar hebben we vooral geprobeerd om vastgoedbedrijven en woningbouwcorporaties meer te betrekken. Een nieuw traject wordt groen op daken van zorginstellingen als ziekenhuizen. Het is bewezen dat patiënten sneller herstellen als ze uitkijken op groen. Daar liggen dus kansen. Een prachtig voorbeeld is het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, waar een kleine 3.000 vierkante meter aan daktuinen is aangelegd voor patiënten, bezoekers en medewerkers.”
Extra buitenruimte
Het missiewerk werpt onderhand vruchten af, merkt Gehem. “Een paar jaar geleden moesten we nog aan mensen uitleggen wat een groen dak was. Zo van ‘dat is echt heel leuk hoor. Een soort van tuin op je dak.’ Terwijl hotels in Amsterdam nu inzien dat ze zich met een extra buitenruimte kunnen onderscheiden van hun concurrent. In de hotelwereld zijn ze sowieso best ver. Niet alleen gebruiken ze hun groene daken als verblijfsruimte, er zijn ook steeds meer chefkoks die koken met kruiden die ze op het dak kweken. Dat zijn zulke prachtige voorbeelden. Als ik dat zie, denk ik iedere keer: ik wou dat ik zelf een dak had.” Wat ook helpt, is dat Rooftop Revolution steeds meer voorbeelden kan laten zien. “Zo zijn er hier in de stad steeds meer woonboten met een groen dak. Daarmee wordt het zichtbaar en krijg je momentum. Op de Zuidas is er dat initiatief om 25.000 vierkante meter groene daken te realiseren. De teller staat daar nu op eenderde. Er is steeds meer besef dat daken de oplossing kunnen zijn voor vraagstukken rondom water, isolatie en energie.”
Gebiedsniveau
“In het begin werk je vooral aan individuele projecten”, merkt Gehem op. “Nu merk je dat we een manier hebben gevonden om meer op gebiedsniveau aan de slag te gaan met groene daken. De Bellamybuurt in Amsterdam is een mooi voorbeeld. We trekken daar samen op met het stadsdeelbestuur, omdat er daar bijzonder veel overlast is als het hard regent. Omdat er veel verschillende woningcorporaties in dat gebied actief zijn, vergt het veel tijd. Alle betrokkenen moeten enthousiast worden. Dan moet je inventief zijn in het bereiden van de goede weg. We beginnen daar nu met een school. Daar komen ouders die denken ‘hé, dat is interessant!’ en zo breiden we als een olievlek uit. Het is mooi om te zien hoe je mensen vanuit een ideële gedachte, namelijk ‘we gaan natuurgebieden op daken realiseren’, enthousiast weet te krijgen. In de afgelopen twee jaar is er iets veranderd in het denken over daken. Opeens is het niet meer dat zwarte vlak dat daar in de zon ligt te branden, maar is het een plek geworden die extra waarde kan creëren.”
Suze Gehem
Suze Gehem ontving in 2011 haar cum laude mastertitel als Industrieel Ontwerper aan de TU Delft. Ze studeerde daarna aan een Franse Grande École en deed werkervaring op bij Siemens in Parijs. Tijdens een onderzoeksproject in de Zuid-Afrikaanse townships ontwikkelde ze haar duurzaamheidsambities. Na haar afstudeerproject bij Schiphol Group kwam ze in contact met Wubbo Ockels over een projectidee dat hij ‘De Groene Grachten’ noemde. Inmiddels is ze oprichter van De Groene Grachten, Rooftop Revolution en De Groene Menukaart. In 2013 werd ze verkozen in de Duurzame Jonge 100, in 2014 won ze de eerste editie van de Smart Sustainable Sisley Award van magazine Marie Claire, in 2015 ontving ze de Duurzame Bouwvrouw Award. In 2016 en 2017 werd ze opgenomen in de Duurzame 100 van Trouw en in 2017 en 2018 in de ABN AMRO Duurzame 50.
Een gruwel
Een ander voorbeeld. Langs de Nederlandse snelwegen verschijnen steeds meer enorme dozen – logistieke centra – met een enorme hoeveelheid meters zwart dak. Gehem vind het een gruwel. “Dat zou niet moeten mogen. Alles wat nieuw gebouwd wordt, moet energie opwekken en/of groen zijn. Geen enkel nieuw dak zou geen functie mogen hebben. Dat is belachelijk! Zwarte bitumen of EPDM-daken? Dan ben je echt niet helemaal bij de tijd. Waarom zou je dat doen? Het slaat nergens op, want je kunt ook waarde creëren met die vierkante meters aan dakvlak. Vind ik.”
De voorvrouw van Rooftop Revolution wil bedrijven die daken maken, daarom oproepen om er tijdig bij te zijn. “Vertel gebouweigenaren en opdrachtgevers dat een duurzaam dak waarde creëert. Waarde die overigens breder is dan alleen maar euro’s die je bespaart op de energierekening omdat je zonnepanelen aanlegt. Het is ook meer dan alleen maar dat mooie uitzicht dat het stressniveau verlaagt waardoor het ziekteverzuim in je bedrijf omlaag gaat. En meer dan geschikte waterberging bij hevige regenbuien. Groene daken in de steden dragen ook bij aan het verminderen van de hittestress, wat kan schelen in de zorgkosten. Ouderen hebben immers veel last van die hitte. Dat zie je deze zomer wel. Ofwel: zoek naar dakoplossingen die meervoudig van betekenis zijn.”
